Hướng dẫn soạn bài Câu cá mùa thu sẽ giúp các em chuẩn bị bài, soạn bài và giải đáp câu hỏi phần chỉ dẫn học bài thơ Câu cá mùa thu hiệu quả hơn trước khi đến lớp. Hi vọng, những gợi ý soạn bài phía dưới sẽ giúp các em có một nền tảng vững vàng về kiến thức căn bản cùa bài học Câu cá mùa thu, sẽ nắm được phần nào cảnh và tình qua lớp ngôn ngữ tinh tế của bài thơ. Chúc các em có thêm quá trình soạn bài thuận tiện và một bài học hay!
Bạn đang xem bài viết: soạn bài câu cá mùa thu
Tìm hiểu chung về tác phẩm Câu cá mùa thu
Giới thiệu tác giả Nguyễn Khuyến
– Nguyễn Khuyến (1835 – 1909) hiệu là Quế Sơn, tên lúc nhỏ là Nguyễn Thắng, sinh tại quê ngoại là xã Hoàng Xá (nay thuộc Yên Trung), huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định.
– Ông xuất thân trong một gia đình nhà Nho nghèo.
– Năm 1864, ông đỗ đầu trong kỳ thi Hương. tuy nhiên mấy kì thi sau lại trượt, cho đến năm 1871, ông mới đỗ đầu cả kỳ thi Hội và thi Đình.
– Ông được người đời gọi là Tam Nguyên Yên Đổ (do đỗ đầu cả ba kỳ thi).
– Tuy vậy, ông chỉ làm quan có hơn mười năm, còn lại cuộc đời đều sống thanh bạch bằng nghề dạy học tại quê nhà.
Xem thêm: Hướng dẫn soạn bài Mẹ tôi (ngắn nhất) – Ngữ Văn 7
– Nguyễn Khuyến là một người tài năng, có tấm lòng yêu nước thương dân.
– Sáng tác của ông bao gồm cả chữ Hán và chữ Nôm với hơn 800 bài gồm nhiều thể loại: thơ, văn, câu đối nhưng trọng tâm là thơ.
– Thơ ông thường viết về đề tài tình yêu quê hương đất nước, bạn bè, gia đình; phản ánh cuộc sống của những con người thuần hậu, chất phác; châm biếm đả kích bọn thực dân xâm lược…
– Một vài tác phẩm tiêu biểu: Quế Sơn thi tập, Yên Đổ thi tập, Bách liêu thi văn tập, Cẩm Ngữ, cùng nhiều bài ca, hát ả đào, văn tế, câu đối truyền miệng…
Xem thêm: Soạn bài Cô bé bán diêm (ngắn và hay nhất) – Ngữ Văn 8
Về tác phẩm Câu cá mùa thu
1. Xuất xứ
– “Câu cá mùa thu” nằm trong chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến.
– Xuân Diệu nhận xét: “Nguyễn Khuyến nổi tiếng nhất trong văn học nước ta là về thơ Nôm”.
– Trong đó, chùm thơ về mùa thu của ông là đặc sắc nhất, bao gồm: Thu điếu, Thu ẩm, Thu vịnh.
Thể thơ
Thất ngôn bát cú Đường luật.
Bố cục tác phẩm
– Cách chia 1:
+ Hai câu đề: Quang cảnh mùa thu
+ Hai câu thực: Những chuyển động nhẹ nhàng của mùa thu
+ Hai câu luận: Bầu trời và không gian làng quê
+ Hai câu kết: Tâm trạng của nhà thơ
– Cách chia 2:
+ Phần 1 (6 câu thơ đầu): Cảnh mùa thu ở vùng quê Bắc bộ
+ Phần 2 (2 câu thơ cuối): Tình thu
Soạn bài Câu cá mùa thu
Câu 1 (trang 22 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1)
– Điểm nhìn từ trên thuyền câu → nhìn ra mặt ao nhìn lên bầu trời → nhìn tới ngõ vắng → trở về với ao thu.
→ Cảnh vật được đón nhận từ gần → cao xa → gần. Từ điểm nhìn ấy, từ một khung ao hẹp, không gian mùa thu, cảnh sắc mùa thu mở ra nhiều hướng thật sinh động.
Câu 2 (trang 22 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1)
– Nét riêng của cảnh sắc mùa thu: Không khí mùa mang lại được gợi lên từ sự dịu nhẹ, thanh sơ của cảnh vật:
– Cảnh thu được mô tả qua màu sắc: nước trong veo, sóng biếc, trời xanh ngắt; qua đường nét: sóng hơi gợn tí, lá vàng khẽ đưa vèo, tầng mây lơ lửng. – Hình ảnh thơ bình dị, thân thuộc: ao thơ, thuyền câu, ngõ trúc…
Cảnh thu trong bài mang những nét riêng của làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ. Cái hồn dân dã của làng quê được gợi lên từ ao thu, từ cánh bèo, từ ngõ trúc quanh co.
Câu 3 (trang 22 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1)
– Không gian thu tĩnh lặng, phảng phất buồn: Vắng teo, trong veo, khẽ đưa vèo, hơi gợn tí, mây lơ lửng.
→ Các hình ảnh được miêu tả trong trạng thái ngưng chuyển động, hoặc chuyển động nhẹ, khẽ, làm nổi bật sự tĩnh lặng.
– Đặc biệt câu thơ cuối tạo được một tiếng động duy nhất: Cá đâu đớp động dưới chân bèo → Không phá vỡ cái tĩnh lặng, mà ngược lại nó càng giúp tăng sự yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật → Thủ pháp lấy động nói tĩnh.
=> Không gian đem đến sự cảm nhận về một nỗi cô quạnh, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ. Bài thơ trò chuyện câu cá mà thực ra người đi câu cá không chú ý gì vào việc câu cá. Tâm sự của người câu cá là chính là nỗi lòng non nước, nỗi lòng thời thế của nhà nho có lòng tự trọng và lòng yêu quê hương quốc gia như Nguyễn Khuyến.
Câu 4 (trang 22 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1)
Vần “eo” là một vần khó luyến láy, khó vận thế nhưng nó lại được Nguyễn Khuyến sử dụng rất tài tình. Vần “eo” hợp với tất cả các câu không thể không (câu 1,2,4 và câu 8). Nó góp một phần diễn tả cảm xúc về một môi trường thu nhỏ hẹp dần và khép kín lại, tạo nên sự hài hòa với tâm trạng đầy uẩn khúc của nhân vật trữ tình.
Câu 5 (trang 22 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1)
Bài thơ không bộc lộ trực tiếp bất cứ cảm giác nào của tác giả. Suốt từ đầu tới cuối bài thơ, người đọc mới thấy nhân vật trữ tình xảy ra tuy nhiên là xuất hiện trong cái tư thế của người đi câu (Tựa gối buông cần lâu chẳng được) mà thực không phải như thế. Đó là tư thế của con người u uẩn trong nỗi lo âu triền miên, chìm đắm.
=> Nguyễn Khuyến có một tâm hồn gắn bó với thiên nhiên, quốc gia, một tấm lòng yêu nước thầm kín mà sâu sắc.
Luyện tập
Câu 1 (trang 22 SGK Ngữ văn 11 tập 1)
Các bạn có thể tham khảo văn mẫu sau:
Cái hay của nghệ thuật sử dụng từ ngữ trong bài Câu cá mùa thu:
– Dùng ngôn ngữ giản dị tuy nhiên nắm bắt được những chuyển động của trời đất, lột tả được cái run rẩy của tạo vật khi bước vào thu: Sự run rẩy của lá (vèo), của sóng (hơi gợn), của mây (lơ lửng)… Tạo nên một bức tranh làng quê tuyệt đẹp.
– Ngôn ngữ lấy động tả tĩnh cùng với sự linh hoạt của ngôn ngữ, hư từ hay thực từ vừa vẽ ngoại cảnh vừa khắc họa tâm cảnh.
– Khai thác tối đa vỏ ngữ âm của ngôn ngữ: những từ trùng phụ âm đầu đi liền nhau như: “bé tẻo teo”, “lơ lửng”, “đâu đớp động” hay cặp điệp vận “tẻo teo” (cặp 2- 6) vừa tạo ra nhịp điệu, vừa tạo ra vòng lặp quẩn quanh u sầu trong tâm trạng của chính tác giả.
Tổng kết
Bài thơ Câu cá mùa thu thể hiện sự cảm nhận và nghệ thuật gợi tả tinh tế của Nguyễn Khuyến về cảnh sắc mùa thu đồng bằng Bắc Bộ, đồng thời cho thấy tình yêu thiên nhiên, đất nước, tâm trạng thời thế và tài thơ Nôm của tác giả. Bảng Xếp Hạng mong rằng bài viết này sẽ giúp ích cho các bạn trong quá trình soạn bài. Chúc các bạn học tập thật tốt!
Nguồn: Tổng hợp
